Kinderen die in de hongerwinter zijn verwekt hebben verhoogd risico op obesitas, diabetes, een hoog cholesterolgehalte en schizofrenie dan eerder of later geboren broers en zussen. De oorzaak hiervan is volgens promovendus Elmar Tobi een DNA-mutatie van de embryo.
Kinderen die in de hongerwinter zijn verwekt hebben verhoogd risico op obesitas, diabetes, een hoog cholesterolgehalte en schizofrenie dan eerder of later geboren broers en zussen. De oorzaak hiervan is volgens promovendus Elmar Tobi een DNA-mutatie van de embryo.
DNA methylatie
Ondervoeding kan al vroeg in de ontwikkeling de DNA methylatie in mensen beïnvloeden. Opvallend is dat een vroege prenatale blootstelling aan de hongerwinter niet leidt tot een afname in geboortegewicht, maar wel leidt tot een verhoogd risico op zwaarlijvigheid, een ongunstige cholesterol spiegel en diabetes.
IGF2-gen
Op het dieptepunt van de Hongerwinter kregen mensen minder dan 500 kilocalorieën per dag binnen. Voor het epigenetisch onderzoek hebben 122 mensen bloed gegeven die in de hongerwinter verwekt waren of voor of al in het laatste trimester van de embryonale ontwikkeling waren tijdens de hongerwinter. Eerst is onderzocht of er verschillen zijn in DNA methylatie tussen normale mensen en hoe stabiel deze DNA methylatie is, daarna is gekeken of omgevingsinvloeden tijdens de ontwikkeling invloed kunnen hebben op DNA methylatie van belangrijke genen in de mens. Hierbij is gekozen voor het groei-gen IGF2 dat een cruciale rol speelt in de vroege ontwikkeling en de overdracht van voeding via de placenta naar de foetus regelt. De DNA methylatie van het IGF2 gen is vervolgens vergeleken tussen de mensen die in de baarmoeder zijn blootgesteld en hun broer of zus die niet in de baarmoeder zijn blootgesteld.
Degenen die heel vroeg in de ontwikkeling waren blootgesteld hadden minder DNA methylatie dan hun broer of zus, terwijl degenen die laat in de baarmoeder waren blootgesteld (doordat de moeder al zwanger was toen de Hongerwinter begon) geen verschil met hun broer of zus hadden. Zo is aangetoond dat ondervoeding vroeg in de ontwikkeling de DNA methylatie in mensen kan beïnvloeden.
Relevantie onderzoek
Dit onderzoek laat zien hoe cruciaal de eerste paar weken van de zwangerschap zijn voor het ontstaan van gezondheidsproblemen op latere leeftijd. Naast IGF2-gen zijn ook verwante genen kwetsbaar te zijn voor ondervoeding. Dit speelt tegenwoordig ook bij hongersnoodgebieden een rol. Bij kinderen wier moeder roken in de zwangerschap muteert het IGF2-gen ook. Mogelijk kan het IGF2-gen ook veranderen bij moeders die heel veel overgeven in het begin van hun zwangerschap.
Verder onderzoek
De onderzoekers begrijpen nog niet hoe de honger toch tot DNA methylatie heeft kunnen leiden. De karige rantsoenen bevatte immers mogelijk te weinig vitamines en foliumzuur, om DNA te methyleren. Ook is nog te weinig bekend over de relatie van de DNA methylatie verschillen met de verhoogde risico’s op overgewicht, diabetes en schizofrenie. Ook is onderzoek gewenst naar de effecten van DNA methylatie op de kinderen van de HongerWinterkinderen.
Proefschrift
E.W. Tobi promoveerde 29 oktober 2013 op zijn proefschrift Epigenetic differences after prenatal adversity: The Dutch Hunger Winter aan Leids Universitair Medisch Centrum. Zijn promotor is Prof.dr. P. Slagboom.
Bron: LUMC